Θρακικές Λαογραφικές Εορτές - Ξανθιώτικο Καρναβάλι: Παράδοση 50 χρόνων

Θρακικές Λαογραφικές Εορτές - Ξανθιώτικο Καρναβάλι, 50 χρόνια τώρα σκιαγραφούν τον πολιτιστικό ορίζοντα της πόλης, τις ανησυχίες, τις επιδιώξεις, τις αναζητήσεις των ανθρώπων της περιοχής. Είναι η ιστορία που διηγείται η πόλη φορώντας τις μάσκες, απελευθερωμένη από το τυπικό πρόσωπο. Είναι η αφήγηση μιας γνωστής ιστορίας μέσα από το χορό και τη μουσική, παραδοσιακή και μοντέρνα, την κατανοούν τα λαογραφικά συγκροτήματα, όπως τη νιώθουν οι πολίτες, στις όποιες πίστες, στις πλατείες, στους δρόμους.

Οι Θρακικές Λαογραφικές Εορτές, το Ξανθιώτικο Καρναβάλι ζωντανεύουν μνήμες και παραδόσεις, γεννούν - αναγεννούν το πνεύμα με καινούριες δυνάμεις για συνέχιση δημιουργική, ζωντανή. Απόδειξη, τα 50 χρόνια του θεσμού που κάθε τέλος είναι μια νέα αρχή. Μια αρχή για περισσότερη συμμετοχή και συμβολή με κάθε τρόπο στην πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής μας.

Φέτος, το φεστιβάλ ζει πανηγυρικά έως τις 23 Φεβρουαρίου 2015. Επί 15 ημέρες η πόλη της Ξάνθης ζει στις νότες και τα χρώματα της Αποκριάς. Εκδηλώσεις μουσικής, χορού, θεάτρου, αναπαραστάσεις εθίμων κ.α. Εκδηλώσεις, για μικρούς και μεγάλους, οι οποίες στόχο έχουν να καλύψουν όλα τα γούστα του κοινού που καλείται να «ρουφήξει» από τη γύρη του θρακιώτικου λουλουδιού που ανθίζει κάθε χρόνο τέτοια εποχή στην Ξάνθη.

Το Καρναβάλι της Ξάνθης δεν εμφανίστηκε σαν απομίμηση ενός αστικού καρναβαλιού για χάρη της διασκέδασης, που πραγματικά τα χρόνια εκείνα ήταν απαραίτητη στον κόσμο που μοχθούσε.

Η μυθολογία, η ιστορία αυτού του τόπου είναι όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κώστας Σεφέρης, «το προζύμι της αγνότερης κοσμοεποπτείας, όπως ετούτη μεταδοθεί από τα πανάρχαια χρόνια σ’ όλη την Ελλάδα, από τον Ορφέα, τον Μουσαίο, τον Θάμυρη, τον Εύμολπο».

Μελετώντας την ιστορία της Θράκης, ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, διαπιστώνουμε τη δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων για πολιτιστική αναδίπλωση που αξιοποιούνται εφόσον προϋπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές - υποδοχές.

Ο λόγος αφορά την κοινοτική οργάνωση και τις συντεχνίες. Δείκτες της πολιτιστικής ανάπτυξης μπορούν να θεωρηθούν πολλά σχολεία που λειτουργούν, οι κατά τόπους κοινότητες, η δημοκρατική ανάπτυξη των οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης και η μεγάλη λογοτεχνική παραγωγή. Είναι η εποχή κατά την οποία παρατηρείται η στροφή των λογίων στον λαϊκό πολιτισμό και η παράδοση επιλέγεται να κρατήσει, σύμφωνα με τους λόγιους, σε συνοχή τον λαό έναντι στις δυσχερείς συνθήκες ( εσωτερική - εξωτερική μετανάστευση ).

Στις αρχές του αιώνα, λοιπόν, οι ξανθιώτες μελετητές πιστεύουν στη διατήρηση και μελέτη των λαογραφικών στοιχείων. Έτσι έχουμε τη δημιουργία συλλόγων, συντεχνιών, οργάνωση λεσχών και συγκροτημάτων, με στόχο τη διάσωση και διάδοση του παραδοσιακού στοιχείου.

Το ξεκίνημα του Ξανθιώτικου Καρναβαλιού

Για πρώτη φορά στα 1966 μια ομάδα ξανθιωτών, η Τοπική Επιτροπή Τουρισμού, με φαντασία, διάθεση και τόλμη προώθησε την ιδέα του γιατρού Στ. Στάθη για την διεξαγωγή λαϊκών γιορτών στη διάρκεια της Αποκριάς. Ο στόχος ήταν η εθνική, πνευματική και πολιτιστική ανέλιξη του νομού Ξάνθης και παράλληλα η συμβολή στην οικονομία του τόπου. Έτσι οργανώθηκαν οι «Αποκρηάτικες Θρακικές Γιορτές». Διήρκεσαν μια εβδομάδα ( 13 έως 20 Φεβρουαρίου 1966 ) και διεξήχθησαν στην κεντρική πλατεία ενώ την τελευταία ημέρα πομπή αποκριάτικων αρμάτων διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Οι συμμετέχοντες και η οργανωτική επιτροπή προσπάθησαν να αναβιώσουν έθιμα της ίδιας της Ξάνθης, της Θράκης αλλά και να ενσωματώσουν στη γιορτή ποντιακές και μικρασιατικές παραδόσεις.

Η επιτυχία των πρώτων Θρακικών Γιορτών ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Γι’ αυτό τον επόμενο χρόνο οι εκδηλώσεις επαναλήφθηκαν. Μάλιστα, το 1967 διήρκεσαν δύο εβδομάδες, ήταν καλύτερα οργανωμένες και με μεγαλύτερη ποικιλία θεμάτων. Οι επισκέπτες από όλη την Ελλάδα ξεπέρασαν τις 45.000. Από τα 1968 οι «Θρακικές Λαογραφικές Εορτές», όπως μετονομάστηκαν οι τελετές, μεταφέρθηκαν στην παλιά πόλη της Ξάνθης και άρχισαν να διοργανώνονται από την δημοτική αρχή.

Στη διάρκεια των ετών 1968-1977 οι εκδηλώσεις ήταν προσανατολισμένες στην αναβίωση των εθίμων της περιοχής, προκειμένου να σπάσει η απομόνωση της επαρχίας και να γίνει γνωστή η Θράκη στο πανελλήνιο. Κατά τη διάρκεια των γιορτών αναπαριστούνται οι Πιτεράδες με τα γλέντια τους. Πρόκειται για ομίλους μεταμφιεσμένων με παλιά ρούχα και μάσκες, με βαμμένα πρόσωπα και ζωόμορφες μεταμφιέσεις, με πειράγματα, καμώματα, κουδούνια και άλλα θορυβώδη όργανα που τελούν παρωδία γάμου, όπου τα προικιά είναι κουρέλια και η νύφη άντρας. Οι Σειμένηδες είναι η άλλη πλευρά του δρωμένου. Συνήθως είναι οι φρόνιμοι, οι τακτικοί που όταν επισκέπτονταν τα σπίτια κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες τυριού. Επίσης, αναπαριστώνται η Θρακική Βεγγέρα, το Προξενιό, το Γαϊτανάκι, το Θρακιώτικος Γόμος. Έθιμα εμπλουτισμένα με διαλέξεις και εκδηλώσεις για τον παραδοσιακό πολιτισμό.

Από το 1978 - 1979 γίνεται μια προσπάθεια «παντρέματος» του παρελθόντος με το παρόν και με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή συγκροτημάτων παραδοσιακών χορών, ελληνικών και ξένων, στην εμφάνιση φιλαρμονικών, χορωδιών, παραστάσεων καραγκιόζη και διοργάνωση εκθέσεων.

Το 1991 ο δήμος Ξάνθης, με δήμαρχο τον αείμνηστο Φίλιππο Αμοιρίδη και με τη συμμετοχή των πολιτιστικών συλλόγων, των φορέων της πόλης, των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, αναλαμβάνει τη διοργάνωση των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών με σκοπό τον συντονισμό και τον γενικότερο προγραμματισμό των εκδηλώσεων. Ιδρύονται ειδικοί τομείς οργάνωσης, δίνοντας νέες διαστάσεις στο θεσμό αλλά και σ’ όλη τη φιλοσοφία για τα πολιτιστικά του τόπου. Η χρονική προετοιμασία μεγαλώνει, καθιερώνεται ο δεκαπενθήμερος εορτασμός, όπως επίσης οι θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις με επώνυμους καλλιτέχνες, οι χοροί των συλλόγων. Εισάγονται το φαντασμαγορικό στοιχείο με την πολύχρωμη παρουσία των ομάδων καρναβαλιστών - ιδιαίτερα στην παρέλαση της τελευταίας Κυριακής. Το στίγμα του ξανθιώτικου καρναβαλιού διατηρείται με την είσοδο πάντα του Θρακιώτη Καρνάβαλου κατά την έναρξη των γιορτών και το «Κόψιμο του Τζάρου» σε μια φαντασμαγορική εκδήλωση στο τέλος της Αποκριάς που κάθε χρόνο αναβιώνει στην γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου.

Πολιτιστικοί σύλλογοι

Δεκάδες είναι οι πολιτιστικοί λαογραφικοί σύλλογοι που συμμετέχουν κάθε χρόνο στις Θρακικές Λαογραφικές Εορτές - Ξανθιώτικο Καρναβάλι με αφιερώματα, λευκώματα, εκθέσεις και ιδιαίτερες εκδηλώσεις οι οποίες συντελούν στην διάσωση και διάδοση της παράδοσης. Οι σύλλογοι παρουσιάζουν με τον δικό τους τρόπο ένα πλούσιο λαογραφικό και ψυχαγωγικό πρόγραμμα. Χοροί και γλέντια κυριαρχούσαν και κυριαρχούν στην διάρκεια της Αποκριάς. Παρουσιάζονται ομιλίες λαογραφικού περιεχομένου, συνέδρια, σατυρικά ράλι, μαριονέτες, χορωδίες, φιλαρμονικές, επιδείξεις χορού. Αυτά αποτελούν μερικές από τις ψηφίδες που όλα αυτά τα χρόνια συνθέτουν το πολύχρωμο μωσαϊκό των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών. Αυτό το πολύχρωμο μωσαϊκό χρωστά τη λάμψη του στους πολιτιστικούς συλλόγους που με τις δραστηριότητες και τη ζωντάνια τους διαδίδουν το πνεύμα της Αποκριάς.

Φωτογραφίες